Ecuador: Duurzame voedsellandschappen in de strijd tegen ondervoeding en de klimaatcrisis

Eind 2022 maakte de internationale gemeenschap belangrijke afspraken in de strijd tegen klimaatverandering. Maar complexe uitdagingen zoals klimaatverandering vragen een nieuwe aanpak, als we de gemaakte beloftes willen waarmaken. Integraal landschapsbeheer is zo’n innovatieve aanpak. Wat betekent het? En hoe maakt Rikolto er werk van?

Wereldwijd vormen voedsellandschappen de basis van onze voedselsystemen. Een landschap is een complex socio-ecologisch systeem dat verschillende types landgebruik combineert: landbouw, bosbouw, biodiversiteitsbehoud en stedelijke gebieden.

“Het landschapsperspectief wint aan kracht in Ecuador, waar de sterk aangetaste gebieden met hun bedreigde diersoorten erg kwetsbaar zijn voor klimaatverandering. Het maakt duurzame voedselproductie en voedselzekerheid eens zo belangrijk”, zegt Carolina Toapanta. Zij is de voorzitter van de BOMACO Foundation (Forests, Seas and Communities), onze partner in Ecuador.

We spraken met Carolina om een beter begrip te krijgen van het verband tussen landbouwproductie en de degradatie van ecosystemen en bossen. Dat is nodig om goede strategieën te ontwikkelen voor  duurzame voedselproductie en hogere inkomsten voor de gemeenschappen.

De invloed van landbouw op het ecosysteem

Aan de hand van studies, medegefinancierd door het Ecuadoraanse Instituut voor Bosbouw & Natuur (INEFAN), beschrijft Carolina een trieste maar gekende realiteit. De laatste buffers voor koolstofopslag in Ecuador zijn meestal droge bossen, die ernstig bedreigd zijn door bosbranden en (illegale) houthak. Ontbossing is  zo een belangrijke oorzaak van klimaatopwarming.

“Bij heel wat landbouwpraktijken in Ecuador worden maar al te vaak bomen verbrand.  Het landgebruik is er drastisch veranderd om te kunnen voldoen aan de grote wereldwijde vraag van een klein deel van de bevolking. We kunnen de schuld niet zomaar bij de producerende landen leggen. De consumerende landen moeten mee hun verantwoordelijkheid opnemen”, aldus Toapanta.

Toapanta benadrukt het belang om oplossingen te vinden die iedereen samenbrengen. Willen we productiemodellen veranderen, dan moeten we kijken naar zowel bosbehoud, landbouwproductie als voedselzekerheid.

Langzaamaan verdwijnt het model van monocultuur, nu landen en consumenten steeds meer het belang zien van duurzamere productie. Maar zolang het hele model niet verandert, blijft de groei van landbouwgebieden de bossen vernielen. Dat staat volledig haaks op de wereldwijde inspanningen rond klimaat en duurzame voedselproductie.

Salinas: duurzamevoedselproductie in een voedsellandschap

BOMACO en Rikolto leggen de basis voor een benadering die "integraal landschapsbeheer" werd gedoopt. Deze samenwerking brengt verschillende partijen samen die grond, water, bos en andere hulpbronnen van het landschap gebruiken.

Het pilootproject startte in 2022, wanneer Rikolto de samenwerking aanging met de producentenorganisaties La Asociación la Y de Cucuy, Asociación de cangrejeros 15 de Agosto en ASOPROAGRIAPE. We zullen ons richten op de vier kantons van de Mancomunidad del Pacífico Norte (MANPONAR).

“We merkten dat de krabbenvissers in de mangroven zich niet hielden aan de aanbevolen normen en te kleine krabben vingen”, legt Toapanta uit. Daarom organiseerden Rikolto en BOMACO trainingen met de vereniging van krabbenkwekers in de gemeente San Vicente (Manabí). “Na onze trainingen konden de organisaties efficiënter krab vangen en krabpulp maken. Een verbeterde verpakking zorgde bovendien voor hogere inkomsten.”

‍

‍

“Met behulp van een expert vonden ze gebieden met bepaalde types mangrove waar krabben zich mee kunnen voeden, waardoor ze groter en dus ook winstgevender worden. En dat zou de verenigingen niet alleen duurzamer maar dus ook winstgevender maken. Het is ongelooflijk om te zien hoe de situatie verandert en hoe ze dromen van een toekomst waarin de gemeenschap niet alleen meer afhankelijk is van dit soort producten."

“Een andere mogelijkheid voor duurzame productie in het gebied is de productie van honing van melipona-bijen. Deze bijen gebruiken mangrovebloemen. Nog een ander idee is het verwelkomen van vogelspotters en andere vormen van duurzaam toerisme, zodat we meer boerenorganisaties kunnen betrekken. Het project heeft het gesprek op gang gebracht over wat er allemaal kan worden gedaan buiten het krabseizoen, zodat gezinnen een blijvend inkomen hebben”, vertelt Toapanta.

“Er is veel discussie geweest over diversificatie van de productie en de mogelijkheden voor boomkwekerijen of moestuinen bij de leden van de verenigingen thuis. Salinas is een waar succesverhaal van bio-ondernemerschap voor andere regio’s.”

Om de bio-ondernemingen en het herstel van de mangroven in Salinas verder te ondersteunen, maken technici van BOMACO voortaan deel uit van het adviesteam van de Universiteit van Espiritu Santo in Guayaquil. Zo krijgen de ondernemingen eenvoudiger toegang tot de middelen van het REDD+ Early Movers (REM) Fund, dat boeren betaald voor ecosysteemdiensten.

Het mangroveherstel zal plaatsvinden in Esmeraldas, Manabí, Guayas en El Oro. In Manabí is prioriteit gegeven aan de gebieden rond de riviermondingen van Chone en Cojimes. Dat toont dat nieuwe ondernemingen kunnen groeien als ze herstellende productietechnieken toepassen.

ACUS: financieel haalbare oplossingen voor natuurbehoud

In Manabí en de omliggende gebieden was het essentieel om het gesprek op gang te brengen over oplossingen die vertrekken vanuit het globale plaatje. Een systemische benadering dus. Dat hielp niet enkel bij de onderhandeling over strenge beschermingszones in het gebied, maar garandeerde duurzame economische activiteiten, zoals de bio-ondernemingen.

Een grote uitdaging om tot een goede overeenkomst te komen, bleek echter het gebrek aan middelen van lokale overheden. Daarom bundelen heel wat regionale overheden hun krachten, zoals die van de kantons Pedernales, Jama, San Vicente en Sucre. Zij vormen samen MANPANOR. Vanuit deze samenwerking worden beschermde gebieden ingesteld (ACUS), waar ook lokale gemeenschappen en privé-eigenaars in samenwerken. “In deze gebieden zijn de kerngebieden beschermd. De gronden daarrond zijn bestemd voor duurzaam gebruik en moedigen alternatieven aan die de bossen niet beschadigen. Zo kunnen we beter inspelen op de bestaande realiteit van de Ecuadoraanse kust”, aldus Toapanta.

Door gebieden op deze manier een beschermd statuut te geven, kunnen ze beter aanspraak maken op internationale financiering voor behoud en herstel van ecosystemen, duurzame economische ontwikkeling en waterbeheer.

“We zijn volop bezig met de ontwikkeling van beheerplannen in kantons zoals Jama en Pedernales, met de financiële steun van de provincie Manabí. We verwachten ook nog financiering van het ProAmazonía/UNDP Payment by Results-programma en het SustainableEnvironmental Investment Fund. Dat laatste kan worden gebruikt voor de implementatie van de beheerplannen, waarmee we boswachters willen inhuren en vroegtijdige waarschuwingssystemen op poten willen zetten.”

In het MANPANOR-gebied werden  behouds- en herstelovereenkomsten ondertekend, waardoor (privé)grondbezitters verantwoordelijk worden voor het behoud en herstel van hun grond.

Ook de vrouwelijke ondernemers van de Asociación la Y de Cucuy hebben hun eigen bio-onderneming uit de grond gestampt in een beschermd gebied. Zij kozen ervoor om confituur en wijn te maken en die op beurzen te verkopen.

Rikolto ondersteunt nog bij het ontwerp van verpakkingen, zodat de ondernemingen eenvoudiger toegang krijgen tot de markt en zakenrelaties kunnen aangaan. Samen met landbouwverenigingen, zoals ASOPROAGRIAPE, bevorderen we bovendien trainingen in agro-ecologische praktijken, financiën en goede landbouwpraktijken. 

“Bij Rikolto willen we jonge ondernemers, en in het bijzonder vrouwen, aanmoedigen. Daarom pakken we kwesties aan zoals genderverhoudingen en de toegang tot financiële middelen.”

BOMACO en Rikolto werken via het Goed Eten voor Steden-programma samen aan een integrale landschapsaanpak in Manabí. Met bio-ondernemingen zorgen we mee voor duurzame landbouwproductie en betere inkomsten in de kantons die lid zijn van MANPANOR.

Ook in 2024 zal de samenwerking van Rikolto met BOMACO technische ondersteuning bieden aan de gemeenschap bij initiatieven die duurzame productie en de opstart van ondernemingen aanmoedigen. We besteden ook veel aandacht aan het uitwisselen tussen gemeenschappen van hun succesvolle ervaringen.